Okukuuma
Okukuuma kye kimu ku bintu ebikulu ennyo mu bulamu bwaffe. Kiyamba abantu okwekuuma okuva ku buvunaanyizibwa bw'ensimbi ebisobola okubaawo olw'ebizibu ebitali bisuubirwa. Mu ssaayi eno, tujja kwogera ku nsonga enkulu ez'okukuuma, engeri gye kikola, n'emigaso gyakwo eri abantu n'amaka. Okukuuma kusobola okuba ekintu ekizibu okutegeera, naye nga tukiwandiika mu Luganda, tujja kugezaako okukinnyonnyola mu ngeri ennyangu era ey'amangu.
Okukuuma kye ki ddala?
Okukuuma kye kintu ekikozesebwa okwekuuma okuva ku nsonga ez’ensimbi ezitali zisuubirwa. Kino kitegeeza nti omuntu oba kampuni esasula ssente ntono buli mwezi oba buli mwaka eri kampuni y’okukuuma. Kampuni y’okukuuma ekkiriza okusasula ssente ennene singa wabaawo ekintu ekibi ekituuka ku muntu oyo oba ebintu bye. Okugeza, okukuuma kw’emmotoka kusobola okusasula singa emmotoka yo ekuba mu buvunaanyizibwa.
Bika bya kukuuma ki ebiriwo?
Waliwo ebika by’okukuuma bingi nnyo, naye ebimu ku bikulu ennyo bye bino:
-
Okukuuma kw’obulamu: Kuno kusasula ssente z’obujjanjabi oba ez’okufiirwa okuva ku kufuna obulwadde obukulu.
-
Okukuuma kw’emmotoka: Kuno kukuuma emmotoka yo okuva ku buvunaanyizibwa bw’obukozi bw’obutali butuufu oba obukozi obubi.
-
Okukuuma kw’amaka: Kuno kukuuma ennyumba yo n’ebintu ebigirimu okuva ku bizibu ng’omuliro oba obubbi.
-
Okukuuma kw’obulamu: Kuno kusasula ssente eri ab’eŋŋanda zo singa ofiira.
Okukuuma kukola kitya?
Okukuuma kukola mu ngeri ennyangu:
-
Osalawo ekika ky’okukuuma kye wetaaga.
-
Onoonya kampuni y’okukuuma ennungi era n’osaba okukuuma.
-
Kampuni y’okukuuma ejja kukubuuza ebibuuzo ebiwerako okumanya obulabe bwo.
-
Kampuni ejja kukuwa omuwendo gw’ojja okusasula buli mwezi oba buli mwaka.
-
Bw’okkiriza, ojja kutandika okusasula ssente ezo.
-
Singa wabaawo ekintu ekibi ekituuka ku ggwe oba ku bintu byo, ojja kutegeeza kampuni y’okukuuma.
-
Kampuni y’okukuuma ejja kukebera ensonga era n’esasula ssente ezeetaagisa okukuyamba.
Lwaki okukuuma kikulu?
Okukuuma kikulu nnyo kubanga:
-
Kikuyamba okwewala okufuna ebizibu by’ensimbi ebinene ebitereevu.
-
Kiwa emirembe gy’omutima nga omanyi nti oli mukuumi.
-
Kisobola okukuyamba okufuna obujjanjabi obwetaagisa awatali kutya ssente.
-
Kiyamba okulabirira ab’eŋŋanda zo singa wabaawo ekintu ekibi ekikutuukako.
Ngeri ki ez’okulonda okukuuma okulungi?
Okulonda okukuuma okulungi kikulu nnyo. Wano waliwo ebimu by’olina okukola:
-
Kebera kampuni z’okukuuma ezenjawulo era ogeraageranye emiwendo gyazo.
-
Soma nnyo ebikwata ku kukuuma kwe wetaaga.
-
Buuza mikwano gyo n’ab’eŋŋanda ku bimanyiiko ku kukuuma.
-
Obuuza ebibuuzo byonna by’olina eri kampuni y’okukuuma.
-
Soma nnyo endagaano y’okukuuma nga tonnasalawo.
Ssente ki ezeetaagisa ku kukuuma?
Ssente z’okukuuma zisobola okukyuka nnyo okusinziira ku kika ky’okukuuma n’obulabe bwo. Wano waliwo ekyokulabirako ky’emiwendo egiyinza okubaawo:
| Ekika ky’okukuuma | Kampuni | Omuwendo omwezi |
|---|---|---|
| Okukuuma kw’obulamu | Jubilee Insurance | UGX 50,000 - 200,000 |
| Okukuuma kw’emmotoka | UAP Insurance | UGX 100,000 - 500,000 |
| Okukuuma kw’amaka | AIG Uganda | UGX 30,000 - 150,000 |
| Okukuuma kw’obulamu | Liberty Insurance | UGX 20,000 - 100,000 |
Emiwendo, ssente, oba emitindo gy’ensimbi ebiloworwa mu ssaayi eno bisinziira ku kumanya okuliwo naye bisobola okukyuka mu biseera eby’omu maaso. Okunoonyereza okw’enjawulo kuteekeddwa okukolebwa nga tonnakola kusalawo kwa nsimbi.
Okumaliriza, okukuuma kye kimu ku bintu ebikulu ennyo mu bulamu bwaffe. Kikuyamba okwewala okufuna ebizibu by’ensimbi ebinene ebitereevu era kiwa emirembe gy’omutima. Wabula, kikulu nnyo okulonda okukuuma okulungi okusinziira ku byetaago byo n’embeera zo. Singa olina ebibuuzo byonna ebikwata ku kukuuma, kirungi okubuuza abantu abakugu mu nsonga z’okukuuma.
